Türkmenistan Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonuna Başkanlık edecek

Türkmenistan Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonuna Başkanlık edecek

Bildiğimiz üzere, Aral konusu dünyada hidrojeolojik rejimin değişmesi sonucu XX-XXI yüzyılları sırasında daha da karmaşık hale gelerek, günümüzde dünya kamuoyunun ilgi odağına dönüşmüştür. Burada oluşan ekoloji yıkımı Aral denizi sınırlarında ve bu alanın çevresinde yaşayan milyonlarca insanın hayat şartlarına etki etmiştir. Küresel iklim değişikliği durumun daha da kritik hal almasına neden olmaktadır.

Bu hususta oluşan durumu düzeltmek ekolojik yıkımın olumsuz etkileri ile ilişkili devletlerin anlaşmaya dayalı hareketlerine bağlıdır. Buna bağlı olarak, Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonunu oluşturma kararı kabul edildi. Bu fonu Türkmenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan oluşturdular. Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonu çerçevesinde Devletlerarası su işleri koordinasyon grubu ve Devletlerarası sürdürülebilir kalkınma grubu oluşturuldu. Buna ilişkin, Orta Asya ülkeleri için ortak ekoloji programı olan Bölgesel çevreyi korumaya yönelik eylem planı kabul edildi.

Aşkabat şehrinde Türkmenistan’ın Çevreyi koruma ve yer kaynakları Devlet komitesinin Milli çöller, bitkiler ve hayvanlar dünyası enstitüsü bünyesinde diğer ülkelerin şubeleri ile Bilimsel veri merkezi oluşturuldu.  

Aralık 2008 tarihinde BM Genel Kurulu Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonuna gözlemci statüsünün verilmesine ilişkin karar kabul etti. Bu ise Aral konusunun küresel özelliğini onaylayan ve bu sorunu yenmeye dair dünya kamuoyunun çabalarını birleştirmenin önemini ortaya çıkarmıştır. 2010 yılında başkentimiz Aşkabat’ta BM ile Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonu Yürütme komitesi arasında karşılıklı anlaşmaya dair antlaşmanın imzalanması BM’nin birimleri ve Aşkabat’taki Önleme Diplomasisi Bölge Merkezi ile ilişkilerin aktifleşmesini sağladı.

Türkmenistan Devlet Başkanı Sayın Gurbanguly Berdimuhamedov’un önderliğinde Türkmenistan’ın hayata geçirdiği politika BM’nin küresel barışı, istikrarı ve güvenliği sağlama, geçen senenin sonbaharında BM Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesinde kabul edilen ‘2030 senesine kadar olan dönemde kalkınma sistemi gündemini’ hayata geçirme gibi önemli hedefler ve görevler ile yakından ilişkilidir.

Türkmenistan Devlet Başkanının BM Genel Kurulu meclislerinde, BM ‘Rio+20’ Sürdürülebilir Kalkınma Konferansında, geçen sene Japonya’da düzenlenen BM III Doğal Afet Riskini Azaltmaya Yönelik Küresel Konferansında ve Kore Cumhuriyetinde düzenlenen VII Küresel Su Forumunda öne sürdüğü kesin başlangıçları bunun açık kanıtıdır. Bunlar arasında Aşkabat’ta Orta Asya’da iklim değişikliğine ilişkin bölgesel teknoloji merkezine açma, BM’nin Aral’ı kurtarmaya yönelik özel programı ve BM’nin su stratejini hazırlama gibi teklifler bulunmaktadır.

Günümüzde, bölgenin tüm devletlerinde bu görevleri çözmeye dair kesin tedbirler hayata geçirilmektedir. Bu yönde Türkmenistan’da büyük tecrübe toplandı, geniş kapsamlı devlet programları ve projeleri hayata geçirilmektedir. Bunların kapsamında bölgelerde modern sosyoekonomik birimlerin oluşturulmasına, nüfusun istihdamına, çevrenin korunmasına büyük çaplı kaynaklar yönlendirilmektedir. ‘Türkmenistan Devlet Başkanının köylerin, kasabaların, ilçedeki şehirlerin ve ilçe merkezlerinin nüfusunun sosyal-yaşam koşullarını geliştirmeye dair 2020 yılına kadar olan döneme yönelik Milli programı’, ‘Türkmenistan’ın nüfuslu yerlerine temiz içme suyu sağlamaya yönelik genel program’ bunun açık kanıtıdır.

Merkezi Karakumda günümüzde muhteşem hidroteknik kompleksin, tüm vilayetlerin tarım alanlarının tuzlu sularını toplaması amaçlanan karmaşık hidromelioratif tesisin – ‘Altın Asır’ Türkmen gölünün ikinci aşamasının inşaatı devam etmektedir. Miktarı açısından eşi-benzeri olmayan bu proje Türkmenistan’a olduğu gibi, tüm Orta Asya için çok önemlidir. Bu projenin hayata geçirilmesi sadece ülkemizin ziraat sektörü için kalite açısından yeni olanakları ve ufukları açmakla kalmayıp, tüm bölgenin ekoloji seviyesine olumlu tesir edecektir.

Bununla birlikte, ‘Milli İklim değişikliği stratejisi’ ve ‘Türkmenistan’ın Milli ormancılık programı’ devamlı hayata geçirilmektedir. Aral denizinin çevresinde, özellikle, Daşoguz vilayetinin ekolojik yıkımın kritik tesirlerinin mevcut olduğu yerlerde sosyal-ekolojik durumlarının iyileştirilmesine ayrı önem verilmektedir. Nüfusa temiz içme suyu sağlama, önleyici ve tedavi edici hizmetlerin kalitesini yükseltme, sosyal birimi modernleştirme amacıyla büyük çaplı çalışmalar yürütülmektedir. Çölleşmeye karşı durma ve biyolojik çok çeşitliliği sağlama kapsamında geniş çaplı ormanlık alanlar oluşturulmaktadır.

Türkmenistan’ın Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonuna başkanlık etmesine yapılan hazırlıklar kapsamında başkentimizde yapılan iki günlük görüşmede öncü uluslararası örgütler ile işbirliğini pekiştirmeye ve geliştirmeye ilişkin önemli konular değerlendirildi.

‘Yıldız’ otelinin konferans salonunda yapılan görüşme Alman cemiyetinin ‘Orta Asya’da su kaynaklarını sınır ötesinden yönetmeye’ ilişkin uluslararası işbirliği konulu Programının desteğiyle Türkmenistan Dışişleri bakanlığı ve Türkmenistan’ın Ziraat ve su işleri bakanlığı tarafından düzenlendi.

Görüşmeye ülkemizin birçok bakanlığının ve sektör kurumlarının, ayrıca uluslararası kurumların be BM Büyüme programının, BM Çevre programının, BM Orta Asya Önleme diplomasisi Bölge merkezinin, AB’nin, Dünya Bankasının, Orta Asya Bölgesel ekoloji merkezinin, İsviçre büyüme ve işbirliği ajentesinin ve İslam Kalkınma Bankasının temsilcileri katıldılar.

Uluslararası kurumların temsilcilerinin iş görüşmeleri sırasında milli ve uluslararası uzmanlar Türkmenistan’ın Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonu başkanlığının, yani önümüzdeki üç yıl boyunca işbirliğinin ana yönlerini masaya yatırdılar. Özellikle, Türkmen tarafının ekoloji durumunu iyileştirmeye, sınır ötesi su kaynaklarını koordineli yönetme ve etkili kullanma araçlarını geliştirmeye, Aral kenarındaki ülkelerin ekonomik ve sosyal açıdan kalkınmasına destek vermeye yönelik ortak projeleri hayata geçirme konusunda öne sürdüğü tekliflerine bakıldı. Ayrıca, Aral bölgesi ülkelerine yardım etme konusunda üçüncü eylem programını hayata geçirme kapsamında geliştirilmiş olan projeleri daha da ilerletmenin önemi vurgulandı.

Görüşme sona ererken katılımcılar, Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonu üyesi olan ülkelerin öncü uluslararası kurumlar ve finansal birimleri ile çevreyi koruma ve Aral’ın istikrarlı kalkınmasının tüm yönlerinde başlatılan işbirliğini aktifleştirmenin önemini vurguladılar.