TAPI GAZ BORU HATTI: FİKİRDEN GERÇEKLİĞE

TAPI GAZ BORU HATTI: FİKİRDEN GERÇEKLİĞE

Bilindiği gibi, Türkmenistan'ın enerji stratejisinin önemli bir yönü, çeşitli ulaştırma altyapısının oluşturulması da dâhil olmak üzere, Türkmen enerji taşıyıcılarının dünya pazarlarına arzı için ihracat yolları coğrafyasının genişletilmesidir. Bu alanda Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan (TAPI) gaz boru hattının da arasında yer aldığı büyük yatırım projeleri uygulanmaktadır. Uluslararası önem taşıyan bu projenin ilerleyişi hakkında Turkmengaz Devlet Kuruluşunun  “TAPIPipelineCompanyLimited” şirketinin yönetim kurulundaki temsilcisi Muhammetmyrat Amanov’a sorduk.

Aşkabat'ta bu proje ile ilgili beş taraflı hükümetler arası anlaşma imzalandığında, TAPI projesinin 2010'da etkin bir aşamaya geldiğini hatırlatacağım. Daha sonra, 2012-2016 yılları arasında, doğal gazın tüm alıcılar tarafından satın alınması ve satılması için yapılan Anonim Şirket ve Yatırım Anlaşmaları projenin yasal çerçevesine eklendi.

2013 yılında Türkmenistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan hükümetleri, TAPI projesini geliştirmek ve yatırım yapmak için devlete ait olan gaz şirketleri sırasıyla, Turkmengas, Afgan gaz şirketi InterStateGasSystems (Özel) Limited şirketi ve GAIL (India) Limited şirketini tayin ettiler.

Proje, Türkmenistan'dan Afganistan, Pakistan ve Hindistan uzanan uzunluğu 1840 km olan boru hattının tasarımı, tedarik edilmesi, inşaatı, işletilmesi ve bakımı ile ilgili kapsamlı çalışmaları içermektedir. TAPI'nin işlemeye başlamasının ardından 30 yıl içerisinde yılda 33 milyar metreküp doğal gazın ihraç edileceği öngörülmektedir.

Bu proje, az sayıdaki uluslararası projeler arasında sayılabilir. Bölgedeki ülkelerin sürdürülebilir kalkınması, sosyal ve ekonomik büyümesi üzerinde teşvik edici bir etkiye sahip olacak ve enerji güvenliğini sağlayacaktır. Bu faktörler, modern enerji sektörünün üzerinde durduğu yapının direkleridir.

Göreceli olarak kısa vadede, TAPI projesinin uygulanması bağlamında, özellikle de Ev Sahibi Hükümetlerle yapılan Anlaşma ve Doğalgazın Taşınması Anlaşması gibi kilit anlaşmalarda önemli ilerleme kaydedildi. "TAPIPipelineCompanyLimited" şirketler birliğinin kurulması projenin gelişimine güçlü bir ivme kazandırdı ve daha sonra bu birliğin bölgede lideri olarak "Turkmengaz" seçildi.

Hatırlatmak istediğim bir diğer husus, TAPI'nin inşasının temelleri Aralık 2015'te Mary vilyaletinde atıldı. “Altın Bağ” diye adlandırılan yeni metal taşımacılığı arterinin sembolünün ilk ekleminin kaynağı için yapılan törene Türkmenistan ve Afganistan Devlet Başkanları, Hindistan ve Pakistan'ın ise üst düzey yetkilileri katıldı. "Turkmengaz" Devlet Kuruluşunun taşımacılığını üstlendiği, Ana Gaz hattının ülkemiz topraklarında bulunan 214 kilometrelik bölümünün 2018 yılı sonunda tüm çalışmalarının tamamlanması planlanmaktadır.

Ekim 2016'da Türkmenistan Hükümeti ile İslam Kalkınma Bankası arasında, TAPI doğalgaz boru hattının Türkmenistan’daki kısmının finansmanını sağlamak için Anlaşma imzalandı. Belge, 700 milyon ABD doları tutarında bir kredinin tahsisini öngörüyor.

Bu yılın Kasım ayında Riyad'da, Hükümetler arası Türkmen-Suudi Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Komisyonunun düzenli toplantısı, sanayi ve enerji liderlerinin yanı sıra Suudi Arabistan'ın büyük şirketlerinin katılımıyla gerçekleşti.

Toplantı sırasında yakıt ve enerji sektörleri de dâhil olmak üzere ticaret, ekonomik ve yatırım işbirliği konuları ele alınarak, çeşitli alanlarda bazı anlaşmalar imzalandı. Özellikle, “Turkmengaz” Devlet Kuruluşu, 2018 yılında TAPI inşaatına yönelik geniş çaplı boru ürünlerinin teslimi için GlobalPipeCompany ile anlaşma imzaladı.

Bildiğiniz gibi, TAPI’nin en büyük kaynak tabanı başlangıç ​​aşamasındaki "Galkynysh" alanı olacaktır. Bu alanın gelişmesinin bir parçası olarak, “Turkmengaz” Devlet Kuruluşu yabancı ortaklarıyla birlikte, TAPI'nin mavi yakıtının yüksek düzeyde sağlanması çağrısında bulunarak büyük bir iş başında.

Ve sağlanan diğer başarıları dile getirmek istiyorum. Hâlihazırda, projeyle ilgili hükümet ve devlet temsilcileriyle imzalanacak olan müzakere aşamasındaki anlaşmalar var. Bunların arasında en önemlisi ev sahibi ülkelerin Hükümetleri ile yapılan anlaşmalardır.

Boru hattı rotasında detaylı yol araştırmaları için yüklenici seçimi için ihale sürecini tamamladık. Çevresel ve sosyal etki değerlendirmesi ve arazi tahsis planının geliştirilmesi gibi anahtar araştırmalar Afgan ve Pakistan bölgelerinde hâlihazırda uygulanmaktadır.

Doğalgaz boru hattı ve tüm istasyonlar için, “Front-EndEngineering & Design” olarak bilinen ön tasarım tamamlanmıştır.

Ana borular ve büyük valfler gibi uzun vadeli imalat ekipmanlarının yanı sıra çeşitli amaçlarla doğrusal parçalar ve istasyonlar inşa eden yükleniciler seçmeye yönelik ihale süreci başladı.

Tekliflerin sonucunda sonuçlandırılacak taslak sözleşmeler hazırlandı. Önerilen sözleşme planının piyasa tarafından defalarca kabul edildiğini ve tarafların etkinliklerini ve çıkarlarını dengelediğini göz önüne alarak uzun görüşmeler yapmayı beklemiyoruz. Son olarak, ancak önemsiz değil, kendi alanında dünyanın liderleri olan şirketler arasında bir grup danışman ekibi kuruldu.

Genel olarak, tüm bunlar projenin programa uygun olarak ilerlediği anlamına geliyor; 2019'da TAPI'nin gaz dağıtımları başlatılması planlanıyor.

- Devlet düzeyinde TAPI'nin yapımı için ne tür bir destek sağlanmaktadır?

Başlangıçta, Türkmenistan'ın bu projenin gelişimindeki lokomotifi olduğunu belirtmek gerekir. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguly Berdimuhamedov'un inisiyatif ve kişisel liderliği sayesinde proje şu anki gelişme aşamasına ulaştı; son on yılda bu fikir gerçekliğe dönüştürüldü. Zaten yakın gelecekte, inşaat çalışmalarının Afganistan ve Pakistan topraklarında başlaması bekleniyor.

Kuşkusuz, katılımcı ülkelerin hükümetleri TAPI doğal gaz boru hattı projesini tamamen desteklemektedir. Hem devlete ait olan doğalgaz şirketleri pay sahipleri düzeyinde hem de ilgili ülkelerdeki devlet kurumları düzeyinde "TAPIPipelineCompanyLimited" şirketler birliğinin faaliyetlerine çok yönlü bir destek bulunmaktadır.

Türkmenistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan hükümet yetkilileri çok yakından ve etkili çalışıyorlar. Ve bu, TAPI projesinin başta sanayi sektörü, büyük ve küçük işletmeler olmak üzere bölgenin ekonomisinin gelişimi için son derece önemli olduğunu doğruluyor. Böylece, yerel müteahhitler teslimat ve inşaat çalışmalarına katılıyorlar.

Katılan ülkeler, daha ucuz, ekonomik açıdan elverişli ve çevre dostu bir enerji kaynağı yanı sıra doğal gaz nakliyesinden ek gelir elde edecek.

Türkmenistan'ın Değerli Başkanı Gurbanguly Berdimuhamedov, bölgenin ekonomik kalkınmasına, hayati sosyal konuların çözümüne ek olarak, TAPI projesinin uygulanmasının burada barış ve istikrarı güçlendireceğini vurguladı. Bu bağlamda, proje hem katılımcı ülkeler hem de uluslar arası toplum tarafından bir bütün olarak ele alınmaktadır.

Konunun devamında, projenin bir diğer önemli ve uzun vadeli ortağı olan Asya Kalkınma Bankası'nın (AKB) önemine dikkat gerekiyor. AKB, projeye en başından beri katılarak; uygun kredilerin sağlanması da dâhil olmak üzere TAPI'ya kapsamlı destek vermeye devam ediyor. Böylece, Afganistan Hükümeti ile AKB arasında "TAPIPipelineCompanyLimited" adlı sermayenin Afganistan’daki kısımlarının finanse edilmesi konusunda bir anlaşmaya varıldı.

- Proje danışmanları ve müteahhitleri seçmenin kriterleri nelerdir?

Her şeyden önce, boru hatlarının tasarımı, inşası ve işletilmesi konusunda sağlam tecrübeye sahip olmak, taslakta en iyi dünya uygulamalarını ve standartlarını sunmak. Çevreye özel dikkat gösterilmektedir. Güzergâhı seçerken, çevre üzerinde asgari etki ilkesiyle hareket etmekteyiz. Teknik karmaşıklıkla, TAPI projesi diğer uluslararası gaz boru hattı projeleri ile paralellik arz edebilir. Bu bağlamda danışmanlarımız olan «ILF» ve İngiliz «Allen & Overy» şirketlerinin başarılı çalışmalarına dikkat çekmek gerekiyor.

- Proje finansmanı sorunları nasıl çözülür?

Türkmenistan Dış Ekonomik İşler Bankası ve Turkmengaz Devlet Bankası, büyük uluslararası projelere yatırım yapmak ve buna bağlı olarak çeşitli kredi kuruluşları ve finansal kuruluşlarla çalışmak konusunda kapsamlı tecrübeye sahiptir. Buna Asya Kalkınma Bankası ve İslam Kalkınma Bankası, ihracat kredi kuruluşları ve çeşitli ülkelerin egemen fonları ve uluslararası ticaret bankaları dahildir.

Gerekli sermaye yatırımlarının "aslan" payının uzun vadeli imalat ürün ve ekipmanlarının tedarik edilmesi olduğunu göz önüne alındığında, ihracat kredi kuruluşları projenin finansmanında potansiyel olarak önemli bir rol oynamaktadır. Buna ek olarak, taraflar, katılım ve düzenlemelerin paylarına göre projeye olan bağlılıklarını ve kendi sermaye yükümlülüklerini oybirliğiyle tekrar teyit ederler.